Kişilik ve Kendilik Bozuklukları
Kişilik ve kendilik, insan psikolojisinin temel taşlarıdır ve birbirleriyle sıkı bir ilişki içindedirler. Kişilik, bireyin içsel dünyasını dışa yansıtan ve onu diğerlerinden ayıran özelliklerin bir bütünüdür. Kendilik ise bu özelliklerin merkezi yapıyı oluşturarak bireyin algılarını, düşüncelerini ve girişimlerini yönlendirir.
Kişilik Nedir?
Kişilik, genellikle dışarıdan objektif olarak gözlenebilen davranışlar ile kişinin bildirdiği öznel iç yaşantıların bir araya gelmesiyle oluşur. Bu, kişinin kendine özgü özelliklerinin tamamını içerir. Günlük yaşamda verilen özgül davranışsal tepkiler ve tutumlar, kişinin belirli bir örüntü oluşturmasına neden olur.
Bu örüntü, kendi içinde tutarlı ve öngörülebilir bir yapıya sahiptir. İnsanları birbirlerinden farklı kılan özelliklerin başında kişinin kendisi ve çevresindekilere bakış açısı ve onlarla kurduğu ilişki düzeyleri gelir. Ayrıca kişinin çeşitli ortamlarda sergilediği bedensel, düşünsel ve ruhsal özellikler de kişiliği tanımlar.
Kendilik Nedir?
Kendilik, kişiliğin çekirdeği olarak kabul edilir ve algıların ve girişimlerin merkezini oluşturur (Kohut, 1977). Kendilik nesneleri ise kendiliğin bir parçası veya uzantısı olarak algılanan nesnelerdir. Bu genellikle anne-baba ve çocuğun yaşamında önemli olan diğer kişileri içerir. Kendilik kavramı, bireyin yaşantıları arasındaki tutarsızlığı belirlediğinde, bu tutarsızlığın savunmaların başarısız olmasına ve bunalıma yol açabileceğini ifade eder. “Kendilik Psikolojisi”, Kohut’un öncülüğünde gelişen çağdaş psikanalitik kuramlardan biridir. Kohut, kendiliği self=benlik=ego içinde yer alan bir Kendilik Tasarımı olarak tanımlar.
Yetişkinlerin psikolojik sorunlarının, çocukluktan beri biriken çıkmazlar ve eksikliklerle ilişkilendirilir. Bu eksikliklerin ve çıkazmaların, çocukluk döneminin ne kadar erken yaşlarında başlamışsa, yetişkinlikteki etkileri de o kadar derin olabilir. Özdeğer, özsaygı ve kişinin kendi hakkındaki idealleriyle ilgili sorunlar genellikle yaşam boyu devam eder. Birçok insan, özdeğer duygularının diğerlerinin onayına bağlı olduğunu hisseder.
Kişilik Bozukluğu Olan Kişilerin ve Kişilik Bozukluklarının Özellikleri
Kişilik bozukluğu kişiler şu özellikleri gösterebilir:
- Yaşam zorlukları
- Empati eksikliği
- Toplumda %6-9 oranında görülme
- Kişiler arası ilişkilerde zorlanma
- Çevreye uyum güçlüğü
- Günlük işlevsellikte azalma
- Gerilim-kaygılı ruh hali oluşturma
- Kültürün beklentilerinden sapma
- Kendi, başkaları veya olayları algılama güçlüğü
- Duygusal tepkilerin uygunluk, değişkenlik ve yoğunluk bakımından sorunlu olması
- Kişiler arası ilişkilerde bozukluk
- Öfke, heyecan, aşırı istek ve dürtülerin kontrolünde zorluk yaşama, aşırı dürtüsellik
- Derinlemesine yerleşmiş, sosyal normlara uymayan, yaygın, ısrarlı, uyumsuz davranış örüntüsü
- Bu özelliklerin sürekli olması
Kişilik bozukluklarının genel özellikleri şunlardır:
- Davranışların benliğe yerleşmiş olması ve uyum amacı ile esneklik göstermemesi
- Çocukluktan beri var olması
- Toplum içinde ve iş yaşamında belirgin bozulmaya yol açması
- Genellikle benliğe uyumlu olması ve değiştirilmek istenmemesi; bazen de benimsenmemiş olsa bile değiştirilmemesi
- Genel olarak çevre ile çatışma ve sürtüşmeye yol açması; kişinin çevreye değil, çevresini kendisine uydurmaya çalışması
- Kişinin bilişsel yetilerinde, temel duygulanım ve düşünce yapısında belirgin bozukluk olmaması